ΕΕ: Ανάμεσα στο ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΥΠΕΡ-ΚΡΑΤΟΣ και τη ΔΙΑΛΥΣΗ

(του Πέτρου Παπακωνσταντίνου)

Το Βερολίνο μετατρέπει την ευρωζώνη σε οικονομική ενδοχώρα, η Βρετανία βρίσκεται με το ένα πόδι έξω από την Ε.Ε. και το μέλλον της Ένωσης διαγράφεται απρόβλεπτο.

Την προηγούμενη εβδομάδα, στις 22 Ιανουαρίου, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ και ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ γιόρτασαν στο Βερολίνο την πεντηκοστή επέτειο μιας ιστορικής συμφωνίας, που φέρει τις υπογραφές δύο σπουδαίων προκατόχων τους: της συνθήκης των Ηλυσίων, με την οποία οι Κόνραντ Αντενάουερ και Σαρλ ντε Γκωλ έθεσαν τους δύο γείτονες του Ρήνου, που χωρίζονταν από ποτάμια αίματος, σε τροχιά συνεργασίας, δρομολογώντας τη μακρά πορεία προςτην ευρωπαϊκή ενοποίηση. Ωστόσο, στην υποτονική ατμόσφαιρα των "πανηγυρικών" εκδηλώσεων υπήρχε κάτι από τη δυσάρεστη αίσθηση που συνοδεύει κάποιον, ο οποίος είναι υποχρεωμένος να παραστεί σε πάρτι γενεθλίων, γνωρίζοντας ότι οοικοδεσπότης του πάσχει από βαρύτατη, πιθανότατα μοιραία νόσο.

Οι απαισιόδοξες σκέψεις για το μέλλον του ευρωπαϊκού εγχειρήματος ενισχύθηκαν μία ημέρα αργότερα, με την ιδιαίτερα σημαντική ομιλία του Ντέιβιντ Κάμερον στηΒουλή των Κοινοτήτων. Ο Βρετανός πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι θα ζητήσει τηναναθεώρηση του καθεστώτος συμμετοχής της χώρας του στην Ένωση με στόχο να επαναφέρει σειρά αρμοδιοτήτων από τις Βρυξέλλες στο Λονδίνο και ότι στη συνέχεια θα οργανώσει δημοψήφισμα με το ερώτημα αν πρέπει η Βρετανία να παραμείνει στην ΕΕ ή να αποχωρήσει από αυτήν.

Παρότι ο Κάμερον δήλωσε ότι επιθυμεί διακαώς, "με την καρδιά και το μυαλό" του, την παραμονή, η κίνησή του αυτή άνοιξε το κουτί της Πανδώρας. Αν οι Γερμανοί δεχθούν τις- αρκετά ασαφείς, για την ώρα- αξιώσεις του Λονδίνου για αποκατάσταση της εθνικής κυριαρχίας σε σειρά τομέων, τότε το πουλόβερ μπορεί να αρχίσει να ξηλώνεται, αφού ουδείς θα μπορεί να εμποδίσει αύριο τους Σκανδιναβούς, τους Ιταλούς ή και τους Γάλλους να πράξουν το ίδιο. Στην αντίθετη περίπτωση του "nein!", κινδυνεύουν ναοδηγήσουν τους πάντα δύσπιστους, έναντι των Βρυξελλών και του Βερολίνου,Βρετανούς ψηφοφόρους να ψηφίσουν υπέρ της αποδέσμευσης. Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, το 50% των πολιτών επιθυμεί το οριστικό διαζύγιο της νήσου με την ηπειρωτική Ευρώπη.

Η ΤΑΚΤΙΚΗ ΚΑΜΕΡΟΝ

Σε πρώτη ματιά, η ριψοκίνδυνη κίνηση του συντηρητικού πρωθυπουργού της Βρετανίας ξενίζει, καθώς ήταν οι πρωθυπουργοί των "Τόρηδων" εκείνοι που προώθησαν την ένταξη της χώρας τους στην ευρωπαϊκή κοινότητα. Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, τα εθνικιστικά διαπιστευτήρια του οποίου ουδείς θα μπορούσε να αμφισβητήσει, έριξε ήδη από το 1946 το σύνθημα για "ένα είδος Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης". Ο Χάρολντ Μακμίλαν κατέθεσε την πρώτη αίτηση ένταξης της Βρετανίας στις ευρωπαϊκές κοινότητες το 1960 και ένας άλλος συντηρητικός πρωθυπουργός, ο Έντουαρντ Χιθ, ήταν εκείνος που κατάφερε να πάρει το πράσινο φως για την ένταξη, το 1973. Επιπλέον, η επιλογή του Κάμερον ουδόλως ενθουσίασε τον πιο στενό σύμμαχο της Βρετανίας, την Αμερική, όπως άφησε σαφέστατα να εννοηθεί οσύμβουλος του Ομπάμα, Τζόζεφ Νάι, στο Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός. Η Ουάσιγκτον επιθυμεί διακαώς να παραμείνει η Βρετανία στην ΕΕ, λειτουργώντας ωςαντίβαρο στη γερμανική ηγεμονία.

Σε πείσμα όλων αυτών, ο Κάμερον δεν μπορούσε να αγνοήσει το διογκούμενο ρεύμα των ευρωσκεπτικιστών, το οποίο αντανακλάται στη δημοσκοπική απογείωση του εθνικιστικού "Κόμματος της Ανεξαρτησίας" και απειλεί να προκαλέσει βαθύτατο ρήγμα στο εσωτερικό των ίδιων των Συντηρητικών. Οι παράγοντες που τροφοδοτούναυτό το ρεύμα είναι μάλλον προφανείς: Η κρίση της ευρωζώνης έκανε το εγχείρηματης ενοποίησης πολύ λιγότερο ελκυστικό στα λαϊκά στρώματα, ενώ η απάντηση της Γερμανίας στην κρίση- βαθύτερη οικονομική και πολιτική ενοποίηση με τους όρους του Βερολίνου- έχει καταθορυβήσει μεγάλο μέρος των βρετανικών ελίτ. Είναιχαρακτηριστικό ότι ακόμη και ο Economist, η δημοσιογραφική ναυαρχίδα των ευρωπαϊστών, συμμερίζεται την πρωτοβουλία Κάμερον για δημοψήφισμα, έστω κι αν διατυπώνει ήπιες επιφυλάξεις για τη χρονικήστιγμή που εκδηλώθηκε.

Όλα δείχνουν ότι βαίνουμε προς ένα αποφασιστικό σημείο καμπής για το μέλλον της Ευρώπης. Παρά την τεχνητή ευφορία που καλλιεργείται για την πρόσκαιρη εκτόνωσητης κρίσης του ευρώ, το μέλλον του κοινού νομίσματος εξακολουθεί να βρίσκεταιεπί ξυρού ακμής. Η ευρωζώνη βρίσκεται σε νέα ύφεση, από την οποία κινδυνεύει ναπληγεί ακόμη και η Γερμανία, ενώ η ανεργία στην Ισπανία και την Ελλάδα εξακολουθεί να οδεύει προς τη στρατόσφαιρα, προκαλώντας μεγάλες ζώνες κοινωνικής ερήμωσης. Στην Ιταλία, ο Μπερλουσκόνι έχει επικεντρώσει ολόκληρη την προεκλογική του εκστρατεία στον πόλεμο κατά του ευρώ. 

Εκ των κορυφαίων Αμερικανών οικονομολόγων, ο Μπάρι Άιχενγκριν έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνουαπό το χιονισμένο Νταβός: "Κανένα από τα υποβόσκοντα προβλήματα της ευρωζώνης δεν έχει επιλυθεί. Η δίδυμη κρίση του δημοσίου χρέους και των τραπεζών θα οδηγήσει σε νέα υπερθέρμανση εντός του 2013... Οι Ευρωπαίοι θα ξυπνήσουν με ένα απότομο σοκ από το λήθαργο της αυτοϊκανοποίησης, πιστεύω σύντομα. Οι αγορές θα χάσουν κάποια στιγμή την υπομονή τους και η κρίση θα επανέλθει".

ΝΑ...ΠΡΟΛΑΒΟΥΝ ΤΟ ΚΑΚΟ

Σε μια προφανή προσπάθεια να προλάβουν τις εξελίξεις, Μέρκελ και Ολάντ ανακοίνωσαν στο Βερολίνο ότι θα καταθέσουν κοινή πρόταση για την προώθηση βαθύτερης οικονομικής και πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης στη σύνοδο κορυφής του Ιουνίου. Τη δήλωση αυτή υποδέχθηκαν περίπου ως βροχή σε ξερή γη οι δημοσιογραφικές ελίτ και πολιτικές ηγεσίες που δε διαθέτουν άλλο οδηγό πολιτικής ανάλυσης από τη χιλιαστική πίστη στο δόγμα "όσο περισσότερη Ευρώπη, τόσο καλύτερα". Αντανακλαστικές αντιδράσεις αυτού του είδους, τις οποίες θα ζήλευαν και οι πεινασμένοι σκύλοι του καθηγητή Παβλόφ, ουδόλως δικαιώνονται απότην πρόσφατη πείρα, αλλά η μνήμη είναι είδος εν σπάνει και η ονειροφαντασίωση ανίκητη. Μήπως "περισσότερη Ευρώπη" δεν ήταν η ένταξη στην ευρωζώνη και ταΜνημόνια, που έφεραν δέκα χρόνια πίσω το ελληνικό ΑΕΠ, είκοσι χρόνια πίσω τολαϊκό εισόδημα και έναν αιώνα πίσω το εργατικό δίκαιο; Μήπως το να ζητάμε"περισσότερη Ευρώπη" από τη Μέρκελ και το Σόιμπλε δε διαφέρει και πολύ από τοντρελό του χωριού στο μυθιστόρημα του Γκόγκολ, που πήγαινε στην κηδεία καιφώναζε "πέντε- πέντε την ημέρα, κι εκατό την εβδομάδα";

Όταν υπέγραφε την ιστορική συνθήκη με τον Αντενάουερ, ο στρατηγός Ντε Γκωλ δενέκρυβε τις προθέσεις του για το μέλλον της Ευρώπης. Οραματιζόταν μια "Ευρώπη-ιππήλατη άμαξα, με τη Γερμανία στο ρόλο του πρώτου ίππου και τη Γαλλία στο ρόλοτου αμαξά". Φιλοδοξούσε να χαλιναγωγήσει τον αναδυόμενο οικονομικό κινητήρα τηςΕυρώπης με την ανώτερη πολιτικοστρατιωτική ισχύ μιας Γαλλίας, που διατηρούσεανεξάρτητο πυρηνικό οπλοστάσιο και θέση μονίμου μέλους στο Συμβούλιο Ασφαλείαςτου ΟΗΕ. Μια ένωση κυρίαρχων εθνών- κρατών, ανεξάρτητη από την Αμερική, με δικήτης φωνή στο διεθνή στίβο και ισχυρό κοινωνικό κράτος στο εσωτερικό της.

Έτη φωτός χωρίζουν την "υπαρκτή Ευρώπη" του σήμερα από εκείνα τα όνειρα θερινής νυκτός. Η επανένωση της Γερμανίας μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου καιη προς ανατολάς διεύρυνση έβαλαν τις βάσεις για τη σταδιακή μετατροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μια σύγχρονη εκδοχή της μεσαιωνικής Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους. Η ασυμμετρία δύναμης μεταξύ μιας ηγεμονικής Γερμανίας και μιας αποδυναμωμένης Γαλλίας ανατρέπει άρδην τους όρουςτης ευρωπαϊκής ενοποίησης. Περισσότερη Ευρώπη σήμερα σημαίνει, αναπόδραστα,περισσότερη γερμανική κυριαρχία- στις ελληνικές τράπεζες, στα οικονομικάυπουργεία, στον ορυκτό πλούτο και πάει λέγοντας.

Όποια άποψη και να έχει κανείς για το Γιώργο Παπανδρέου, αποτελεί ταπείνωση για την ίδια την Ελλάδα το λιντσάρισμά του από τη Μέρκελ και το Σαρκοζί όταν κάτι πήγενα ψελλίσει για δημοψήφισμα γύρω από το ευρώ -βλέπετε, ο Παπανδρέου δεν ήταν Κάμερον και η Ελλάδα δεν ήταν Βρετανία. Όποια άποψη κι αν έχει κανείς για τον απίθανο Μπερλουσκόνι, δεν μπορεί να μην αγανακτεί παρακολουθώντας και πάλι τους Μέρκελ και Σαρκοζί να λοιδωρούν τον εκλεγμένο πρωθυπουργό μιας ιστορικής χώρας, μέλους του G7, για να βάλουν στη θέση του τον "τεχνοκράτη" Μόντι. Έναν άνθρωπο που ουδέποτε είχε εκλεγεί σε δημόσιο αξίωμα, εκπρόσωπο των διεθνών τοκογλύφων, στέλεχος τηςδιαβόητης Trilateral, τηςΛέσχης Μπίλντεμπεργκ, της Goldman Sachs,της Moody's, της Coca Cola καιδιάφορων άλλων ευαγών ιδρυμάτων.

Τούτων δοθέντων, μήπως θα ήταν προτιμότερο, αντί να περιμένουμε αιωνίως "το φως εξ Εσπερίας", να διδαχθούμε κάποια πράγματα από την πρωτοβουλία Κάμερον και ει δυνατόν να την αξιοποιήσουμε προς όφελός μας; Το ερώτημα είναι, βέβαια, ρητορικό όταν απευθύνεται στην κυβέρνηση της εσωτερικής τρόικα, που έχει εναποθέσει τις τύχες αυτού του τόπου στον αυτόματο πιλότο του Βερολίνου. Ωστόσο, οι αντιμνημονιακές δυνάμεις και κυρίως η Αριστερά δεν θα μπορούσαν, άραγε, να αξιοποιήσουν τις αντιθέσεις στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το νέο τοπίο που διαμορφώνεται για να θέσουν ζήτημα επαναδιαπραγμάτευσης τηςθέσης της Ελλάδας- μεταφορά κοινοτικώνπόρων, μεταναστευτικό και Δουβλίνο ΙΙ, φύλαξη συνόρων κ.α.-επικαλούμενες τη ληστείασε βάρος της χώρας που έχει ήδη συντελεστεί και ύψιστους λόγους εθνικούσυμφέροντος; Δεν θα έπρεπε τουλάχιστον να δεσμευθούν από τώρα για δημοψήφισμα που θα επικυρώσει την κατάργηση τωνμνημονίων, ώστε να οχυρωθούν πίσω από τη δημοκρατικά εκφρασμένη βούληση τουλαού μας ενόψει της σύγκρουσης που αναπόφευκτα θα έρθει με τους διεθνείςτοκογλύφους;

Εκτός αν κάποιοι πιστεύουν ότι η μόνη ελπίδα σωτηρίας είναι να πείσει ο κ. Τσίπρας, σε μια επόμενη συνάντηση, τον Σόιμπλε ότι είναι προς το συμφέρον της Γερμανίας να συμπεριφέρεται στην Ελλάδα όχι σαν Σάυλοκ, αλλά σαν Άγιος Βασίλης -κάτι που μάλλον θα μας πάρει περισσότερο καιρό από το να πείσουμε τους καρχαρίες πως θα έπρεπε, για το δικό τους καλό, που τόσο καιρό αγνοούσαν, να γίνουν χορτοφάγοι...

(ΠΗΓΗ: περιοδικό Επίκαιρα)