Ορόσημο η Πρωτοχρονιά για το πιο μακρινό ραντεβού στη διαστημική ιστορία, στις παρυφές του ηλιακού μας συστήματος

Την πρώτη μέρα του 2019 -περίπου στις 07:30 ώρα Ελλάδας της Πρωτοχρονιάς- το σκάφος New Horizons (Νέοι Ορίζοντες) της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA), έπειτα από ένα μακρύ ταξίδι, θα πει το «ευτυχές το νέο έτος» στην Έσχατη Θούλη στη Ζώνη Κάιπερ.

Θα είναι το πιο μακρινό ουράνιο σώμα που θα έχει ποτέ επισκεφθεί μια ανθρώπινη διαστημοσυσκευή, σε απόσταση σχεδόν 6,6 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Γη, περίπου 1,6 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα πέρα από τον Πλούτωνα, τον οποίο το New Horizons είχε πρώτο επισκεφθεί το 2015.

Η μυστηριώδης Έσχατη Θούλη (Ultima Thule) -επίσημα γνωστή ως "2014 MU69"- είχε ανακαλυφθεί από το διαστημικό τηλεσκόπιο «Χαμπλ» πριν τέσσερα χρόνια. Φέρει το όνομα της αρχαίας Θούλης, ενός νησιού που είχε αναφέρει ο αρχαίος Έλληνας εξερευνητής Πυθέας τον 4ο αιώνα π.Χ. ότι βρισκόταν βόρεια της Βρετανίας (ίσως επρόκειτο για την Ισλανδία ή τη Γροιλανδία). Από τότε το όνομα της Θούλης συμβολίζει αυτό που βρίσκεται στην εσχατιά του κόσμου.

Το κόστους 700 εκατομμυρίων δολαρίων New Horizons, το οποίο είχε εκτοξευθεί από το Ακρωτήριο Κανάβεραλ τον Ιανουάριο του 2006, έβαλε πλώρη για τις εσχατιές του ηλιακού μας συστήματος μετά την ιστορική του επίσκεψη στο νάνο πλανήτη Πλούτωνα τον Ιούλιο του 2015. Η Έσχατη Θούλη -που απέχει από τον Ήλιο 44 φορές μακρύτερα από ό,τι η Γη- είναι ένα παγωμένο σώμα με θερμοκρασία περίπου μείον 230 βαθμούς Κελσίου, σκούρα κοκκινωπή απόχρωση και το μέγεθος μιας πόλης, καθώς έχει διάμετρο περίπου 30 χιλιομέτρων. Είναι ακόμη ασαφές τι σχήμα έχει (επίμηκες, σφαιρικό ή ακανόνιστο), αν συνοδεύεται από μίνι δορυφόρους ή δακτυλίους και αν αποτελείται από ένα ενιαίο σώμα ή από δύο σώματα, το ένα σε τροχιά γύρω από το άλλο.

«Πραγματικά δεν έχουμε ιδέα για το τι πρέπει να περιμένουμε. Αλλά ό,τι κι αν κάνουμε εκεί, πρόκειται να είναι ιστορικό. Θα μάθουμε από τι αποτελείται αυτό το σώμα. Πώς σχηματίσθηκε, αν έχει ατμόσφαιρα, αν έχει δακτυλίους. Ποιός ξέρει τι μπορεί να βρούμε», δήλωσε ο επικεφαλής επιστήμονας της αποστολής, Άλαν Στερν, του Εργαστηρίου Εφαρμοσμένης Φυσικής του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς.

Την Πρωτοχρονιά το σκάφος θα ρίξει μια σχετικά σύντομη ματιά στη μυστηριώδη Έσχατη Θούλη, την οποία θα προσεγγίσει με ταχύτητα 50.700 χιλιομέτρων την ώρα, χωρίς να τεθεί σε τροχιά γύρω της, καθώς θα συνεχίσει το ταξίδι του. Θα πλησιάσει όμως σε απόσταση έως 3.500 χιλιομέτρων, πολύ κοντύτερα από ό,τι είχε κάνει με τον Πλούτωνα από απόσταση 12.500 χλμ. Τα επτά επιστημονικά όργανα του New Horizons και η κάμερα υψηλής ανάλυσης που διαθέτει, θα «σαρώσουν» για ένα διήμερο περίπου την επιφάνειά της Θούλης για να συλλέξουν όσο γίνεται περισσότερα στοιχεία.

Οι επιστήμονες δεν περιμένουν η Έσχατη Θούλη να έχει ατμόσφαιρα ή γεωλογική δραστηριότητα, αλλά οι εκπλήξεις είναι πάντα μέσα στο πρόγραμμα μιας διαστημικής αποστολής. Κατά την προσέγγιση της Θούλης, το σκάφος θα έχει στραμμένο πάνω της όλα τα όργανά του και έτσι δεν θα μπορεί να επικοινωνήσει με τη Γη. Μόνο αφότου περάσουν αρκετές ώρες, θα κάνει επιτόπια στροφή και θα στείλει στον πλανήτη μας το σήμα ότι επιβίωσε, κάτι που θα πάρει πάνω από έξι ώρες για να φθάσει στο σταθμό ελέγχου.

Υπομονή για τις φωτογραφίες

Το βράδυ της 1ης και τη 2ας Ιανουαρίου το New Horizons θα στείλει στη Γη τις πρώτες φωτογραφίες και μετρήσεις από την κοντινή διέλευσή του από τη Θούλη. Το σκάφος χρειάσθηκε 16 μήνες για να στείλει στους επιστήμονες όλα τα στοιχεία από την επίσκεψή του στον Πλούτωνα, ενώ θα χρειασθεί ακόμη μεγαλύτερο χρονικό διάστημα για να στείλει στη Γη όλες τις φωτογραφίες και το υπόλοιπο υλικό από τη Θούλη. Τα στοιχεία θα συνεχίσουν να φθάνουν στη Γη έως το Σεπτέμβριο του 2020, καθώς το σκάφος θα μεταδίδει τα 50 GB των δεδομένων που θα έχει συλλέξει, με ταχύτητα μόνο 1.000 bits το δευτερόλεπτο (1 kilobit).

Η παγωμένη και σε σχήμα ντόνατ Ζώνη Κάιπερ, όπου βρίσκεται και η Θούλη, περιέχει υλικά απομεινάρια -γνωστά ως Kuiper Belt Objects ή απλώς KBO- από τις απαρχές του ηλιακού μας συστήματος. Η μελέτη της Ζώνης (που φέρει το όνομα του Ολλανδο-αμερικανού αστρονόμου Τζέραρντ Κάιπερ, ο οποίος πρώτος μίλησε για την ύπαρξή της το 1951) για πρώτη φορά θα προσφέρει στοιχεία που θα οδηγήσουν σε καλύτερη κατανόηση του σχηματισμού της ίδιας της Γης πριν περίπου 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια.

Το πρώτο ΚΒΟ είχε ανακαλυφθεί το 1992, ενώ από τότε εκατοντάδες ακόμη έχουν ήδη εντοπιστεί. Σύμφωνα με μία εκτίμηση, τα ΚΒΟ με διάμετρο άνω των 100 χιλιομέτρων είναι τουλάχιστον 100.000, ενώ υπάρχουν πολλά περισσότερα αντικείμενα μικρότερου μεγέθους.

«Ταξιδεύουμε τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια πίσω στο παρελθόν. Τίποτε από ό,τι έχουμε ποτέ επισκεφθεί σε όλη την ιστορία της εξερεύνησης του διαστήματος, δεν έχει διατηρηθεί σε αυτό το είδος βαθιάς ψύξης όπως η Θούλη», δήλωσε ο Στερν.

Η επιστημονική ομάδα του New Horizons ελπίζει ότι η NASA θα δεχθεί να χρηματοδοτήσει μια παράταση της αποστολής, ώστε μετά τη «Θούλη» το σκάφος -που θα έχει κατεύθυνση προς τον Αστερισμό του Τοξότη- να επισκεφθεί τουλάχιστον ένα ακόμη σώμα της Ζώνης Κάιπερ μέσα στην επόμενη δεκαετία, καθώς διαθέτει επαρκή καύσιμα και ηλεκτρισμό (χάρη σε μια μπαταρία πλουτωνίου) για κάτι τέτοιο, σύμφωνα με το ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Το σκάφος βρίσκεται τώρα σε απόσταση περίπου 44 αστρονομικών μονάδων από τη Γη (μια τέτοια μονάδα ισοδυναμεί με την απόσταση Γης-Ήλιου) και κάθε χρόνο απομακρύνεται άλλες τρεις αστρονομικές μονάδες από τον πλανήτη μας. Ο Στερν πιστεύει ότι το New Horizons θα αντέξει να φθάσει σε απόσταση έως περίπου 100 αστρονομικών μονάδων από τη Γη.